នៅពេលឮពាក្យ “វប្បធម៌ជប៉ុន” និង “វប្បធម៌ខ្មែរ” តើអ្នកនឹងស្រមៃឃើញអ្វីខ្លះ? វប្បធម៌គឺជាគុណតម្លៃ ដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្សជាតិ ហើយបានផ្សព្វផ្សាយដល់ពូជសាសន៍រស់នៅក្នុងតំបន់ ឬសង្គមមួយនោះ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ យើងម្នាក់ៗបានចូលរួមក្នុងការបង្កើតឡើងនូវវប្បធម៌ថ្មីៗតាមរយៈរូបភាព និងសកម្មភាពផ្សេងៗ របស់យើងដោយការមើលមនុស្សរស់នៅក្បែរខាង ការយល់ដឹងពីអ្នកដទៃ និងការផ្សព្វផ្សាយនូវចំណេះដឹង ក៏ដូចជាគំនិតរបស់ខ្លួនដល់អ្នកដទៃជាដើម។ ជាផ្នែកមួយនៅក្នុងសកម្មភាពនៃ “ការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌អន្តរជាតិ” មូលនិធិជប៉ុនដែលកំពុងធ្វើប្រតិបត្តិការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ជាមួយប្រទេសផ្សេងៗ និងចូលរួមអភិវឌ្ឍវប្បធម៌ថ្មី រួមជាមួយនឹងទស្សនាវដ្តីញញឹមខ្មែរ ដែលកំពុងផ្សព្វផ្សាយជូនដល់ប្រជាជនកម្ពុជាស្តីអំពី
ប្រទេសជប៉ុន បានរួមគ្នាដើម្បីធ្វើការណែនាំអំពីវប្បធម៌ជប៉ុននិងកម្ពុជាពីជ្រុងផ្សេងៗ។

ឆ្នាំនេះ ចំនួនភ្ញៀវទេសចរមកទស្សនាប្រាសាទអង្គរវត្ត បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងដោយសារឥទ្ធិពលជម្ងឺកូវីដ១៩។ សំបុត្រចូលទស្សនាដែលធ្លាប់លក់បានរហូតដល់ប្រមាណ ១៤,០០០ សន្លឹកក្នុងមួយថ្ងៃ បានធ្លាក់ចុះមិនដល់មួយរយសំបុត្រផងក្នុងមួយថ្ងៃៗ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ មានអ្នកអភិរក្សប្រាសាទអង្គរវត្តនៅចាំយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់ ហាក់ដូចជាពួកគេកំពុងរៀបចំត្រៀមសម្រាប់ទទួលភ្ញៀវទេសចរណ៍ ដែលនឹងមកទស្សនាម្តងទៀតនៅថ្ងៃណាមួយ។ ស្ពានហាលខាងលិចនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលកំពុងត្រូវបានជួសជុលដោយក្រុមការងារចម្រុះនៃប្រទេសកម្ពុជា និងជប៉ុន ជាផ្នែកមួយក្នុងចំណោមការងារជួសជុលស្តារឡើងវិញចំនួន
១៥កន្លែង នៃក្រុមបា្រសាទក្នុងតំបន់អង្គរ ។ ‹‹មជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីនៃមូលនិធិជប៉ុន›› (ខាងក្រោមហៅថាJFAC) កំពុងផ្តល់ជំនួយគាំទ្រ តាមរយៈ‹‹មជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីសិក្សាស្រាវជ្រាវនិងបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្សនៃសាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា›› (ខាងក្រោមហៅថា មជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីនៃសាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា)។ យើងបានធ្វើការសាកសួរអគ្គនាយករងនិងមន្ត្រីអភិរក្សនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ដែលកំពុងធ្វើការជាមួយជនជាតិជប៉ុន ជួសជុលថែរក្សាស្ពានហាលខាងលិចនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត។ ដោយចង់ដឹងថា បេសកកម្មរបស់ JFAC ដែលមានគោលបំណងផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌រវាងប្រទេសទាំងពីរ និងការបង្កើតតម្លៃថ្មី កំពុងចេញជារូបរាងយ៉ាងណានោះ យើងបានធ្វើសម្ភាសជាមួយមន្រ្តីអភិរក្សមួយចំនួនដែលកំពុងបំពេញការងារនៅក្នុងកិច្ចការនេះ។

Q: ការជួសជុលប្រាសាទឡើងវិញគឺជាកិច្ចការដែលទាមទារនូវជំនាញឯកទេសខ្ពស់ ប៉ុន្តែតើកន្លងមក លោកបានទទួល
ការអប់រំ និងការបណ្តុះបណ្តាលដូចម្តេចដែរ?

លោក គឹម សុធិន អគ្គនាយករង ៖ «ក្នុងវិស័យអភិរក្សនិងជួសជុលប្រាសាទនេះ គឺទាមទារនូវបទពិសោធន៍ធ្វើផ្ទាល់ បន្ថែមពីលើចំណេះដឹងដែលបានសិក្សាស្រាវជ្រាវ។ ឧទាហរណ៍នៅពេលខ្ញុំសិក្សាផ្នែកបុរាណវិទ្យានៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈនៅភ្នំពេញរយៈពេល ៤ ឆ្នាំ ខ្ញុំបានរៀនថ្នាក់អប់រំពិសេសពីសាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា ដែលបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ១៩៩១ ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹងកម្រិតខ្ពស់បន្ថែមទៀត។ ក្រោយមកខ្ញុំបានទទួលនូវបទពិសោធន៍ក្នុងការជួសជុល និងធ្វើការសិក្សាកំណាយបុរាណវិទ្យាផ្ទាល់ នៅតាមប្រាសាទនានា មានបា្រសាទបន្ទាយឆ្មារក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ប្រាសាទបាពួននៅតំបន់បា្រសាទអង្គរ និងបា្រសាទហាន់ជ័យក្នុងខេត្តកំពង់ចាមជាដើម។ ពេលខ្លះខ្ញុំបានរៀនសូត្របច្ចេកទេសសម្រាប់ការជួសជុលប្រាសាទ ក្រោមការត្រួតពិនិត្យយ៉ាងតឹងរឹងតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ នៅតំបន់បា្រសាទអង្គរវត្តដែលត្រូវបានចុះបញ្ជីជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ ហើយពេលខ្លះទៀត ខ្ញុំបានធ្វើការស្រាវជ្រាវកំណាយបុរាណវិទ្យាយ៉ាងច្រើននៅប្រាសាទមួយចំនួនដែលមិនបានចុះបញ្ជី។ ខ្ញុំទទួលបានបទពិសោធន៍ជាច្រើន តាមរយៈការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗនៅពេលនោះ ដូចជាការអនុវត្តជាក់ស្តែងនៃបច្ចេកវិទ្យាស្រាវជ្រាវសម្រាប់រុករកអដ្ឋិធាតុបុរាណវិទ្យានៅក្រោមដីដោយមិនត្រូវការជីកដី។ បន្ទាប់មក នៅឆ្នាំ២០១៩ ខ្ញុំបានចូលរួមជាមួយអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាដែលជាស្ថាប័នរដ្ឋទទួលបន្ទុកអភិរក្ស និងគ្រប់គ្រងប្រាសាទបុរាណ ហើយបានចូលរួមក្នុងការគ្រប់គ្រងគម្រោងជួសជុលប្រាសាទទាំងមូលដោយប្រើប្រាស់នូវចំណេះដឹងដែលបានធ្វើផ្ទាល់កន្លងមក។»

លោក ម៉ៅ សុខនី មន្រ្តីឯកទេសស្ថាបត្យកម្ម ៖ «មានចំណេះជាច្រើនដែលអាចរៀនបានតែនៅនឹងកន្លែងអនុវត្តន៍ផ្ទាល់ប៉ុណ្ណោះ ហើយតាមរយៈការធ្វើការជាមួយអ្នកជំនាញក្នុងស្រុក និងបរទេសខ្ញុំបានរៀនបច្ចេកទេសផ្សេងៗពីពួកគាត់ ដូច្នេះការប្រើប្រាស់និងអនុវត្តបច្ចេកទេសទាំងនោះឱ្យសមស្របដោយខ្លួនឯងគឺជារឿងសំខាន់។ ខ្ញុំក៏បានចូលរួមជាស្នូលក្នុងការជួសជុលឡើងវិញនៃស្ពានហាលប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារផងដែរ ដោយយកចំណេះដឹងដែលបានរៀនសូត្រពីការងារជួសជុលគ្រឹះ និងរក្សាជញ្ជាំងនៃស្ពានហាលខាងលិចនៃប្រាសាទអង្គរវត្តទៅអនុវត្ត។»

Q: គេត្រូវការពេលវេលាច្រើនដើម្បីបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សទាក់ទងនឹងការងារជួសជុលប្រាសាទ។ នៅប្រទេស
កម្ពុជាមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើន តើអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាមានធនធានមនុស្សគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ឆ្លើយតបដែរឬទេ?

លោក គឹម សុធិន អគ្គនាយករង ៖ «ការពិតទៅ ការរក្សានូវធនធានមនុស្សគឺស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពលំបាក។ ដូចដែលខ្ញុំបានលើកឡើងខាងលើការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សត្រូវការពេលវេលាច្រើនណាស់។ នៅក្នុងវិស័យស្ថាបត្យកម្ម បច្ចុប្បន្ន កម្ពុជាកំពុងប្រឈមមុខនឹងការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងខាងផ្នែកសំណង់ ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក នេះជារឿងល្អសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល ប៉ុន្តែវិស្វករវ័យក្មេងតិចតួចណាស់ដែលព្យាយាមចូលរួមក្នុងគម្រោងកិច្ចការបុរាណវិទ្យា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត គម្រោងជួសជុលប្រាសាទក្នុងតំបន់អង្គរ ក្រៅពីស្ពានហាលខាងលិចនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនៅមានច្រើនផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែវិស្វករសំណង់ផ្នែករចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាមាន តិចតួចណាស់ ។ក្នុងករណីចាំបាច់បំផុត យើងជួលវិស្វករជំនាញផ្សេងៗមកដើម្បីបំពេញតម្រូវការ។ នៅក្នុងស្ថានភាពខ្វះខាតធនធានមនុស្សដូចនេះ ការបញ្ជូនអ្នកជំនាញមកពីបរទេស និងការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សដែលមានស្រាប់គឺជាគម្រោងមួយដ៏សំខាន់បំផុត។ ក្នុងមួយឆ្នាំម្តង មជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីនៃសាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា បានផ្ដល់ឱកាសទទួលអ្នកជំនាញខ្មែរទៅបណ្តុះបណ្តាលនៅប្រទេសជប៉ុន ដែលនេះជាគម្រោងដ៏ប្រពៃលើក
ទឹកចិត្តយើងខ្ញុំយ៉ាងខ្លាំង។»

Q: តើបច្ចេកវិទ្យាអ្វីដែលលោកចង់រៀនជាពិសេសពីប្រទេសជប៉ុន?

លោក អន សុភាព មន្រ្តីជំនាញផ្នែកបុរាណវិទ្យា ៖ «ខ្ញុំចង់រៀនអំពីចំណេះដឹងកម្រិតខ្ពស់នៃវិធីសាស្រ្តអភិរក្សប្រាសាទពីប្រទេសជប៉ុន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ទោះបីជាសព្វថ្ងៃនេះចំនួនភ្ញៀវទេសចរមានការថយចុះដោយសារមេរោគកូរ៉ូណាក៏ពិតមែនហើយ កាលពីមុន ចំនួនភ្ញៀវទេសចរមានការកើនឡើងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំរហូត។ ពេលមានភ្ញៀវទេសចរច្រើន រួមនិងកន្លែងទស្សនាស្ថិតនៅក្បែរការដ្ឋានដូចនេះ (តាមទ្រឹស្តី) ហានិភ័យនៃគ្រោះថ្នាក់នឹងកើនឡើងខ្ពស់ទៅតាមនោះដែរ។ ទន្ទឹមនឹងការធានាសុវត្ថិភាពភ្ញៀវទេសចរជាអាទិភាព យើងត្រូវស្វែងគិតអំពីវិធីអភិរក្សប្រាសាទដោយសុវត្ថិភាពដែរ។ ដូច្នេះទើបក្រោយពីការពិភាក្សាម្តងហើយម្តងទៀតជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធ ចាប់ពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧មក ផ្លូវឆ្លងស្ពានហាលខាងលិចនៃប្រាសាទ
អង្គរវត្តបានត្រូវបិទ ដោយសាងសង់ផ្លូវវាងបណ្តោះអាសន្ន (=ស្ពានអណ្តែតទឹក) ជាជំនួសវិញ ។ ចំណេះដឹងអំពីរបៀបគ្រប់គ្រងសុវត្ថិភាពនៅក្នុងដំណើរការនីមួយៗនៅការដ្ឋានពិតជាមានសារៈប្រយោជន៍ខ្លាំងណាស់។ ខ្ញុំចង់រៀនវិធីអនុវត្តន៍ទាំងនេះពីប្រទេសជប៉ុន។»

លោក គឹម សុធិន អគ្គនាយករង ៖ «ខ្ញុំយល់ថា អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ត្រូវតែរៀនអំពីការគ្រប់គ្រងគម្រោងអោយបានច្បាស់លាស់។ គម្រោងជួសជុលប្រាសាទ ត្រូវតែមានទាំងការស្រាវជ្រាវ និងការសាងសង់។ ជាពិសេស ការស្រាវជ្រាវជាមុនមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញច្រើន ហើយចំណាយពេលយូរជាងការគ្រោងទុកផងដែរ។ យ៉ាងណាមិញ ដោយសារយើងប្រើប្រាស់ថវិកាជាតិ យើងត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការប្រើប្រាស់ថវិកានេះ។ ខ្ញុំចង់សិក្សាអំពីវិធីសាស្រ្តល្អៗក្នុងការគ្រប់គ្រងមូលនិធិ និងវិធីធ្វើបទបង្ហាញអំពីគម្រោងជាដើម។»

Q: គម្រោងជួសជុលស្ពានហាលខាងលិចនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត មានរយៈពេលយូរ។ តើត្រូវចំណាយពេលទៅលើរឿងអ្វីខ្លះដែរ?

លោក អន សុភាព មន្រ្តីជំនាញផ្នែកបុរាណវិទ្យា ៖ «ផ្លូវស្ពានហាលខាងលិចនៃប្រាសាទអង្គរវត្តមានប្រវែងសរុប ២០០ម៉ែត្រ ប៉ុន្តែមួយចំហៀងផ្នែកខាងស្តាំដែលមើលចំពីមុខត្រូវបានបារាំង (សាលាបារាំងចុងបូព៌ា) ជួសជុលនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០។ ឥឡូវយើងខ្ញុំកំពុងជួសជុលមួយចំហៀងផ្នែកខាងឆ្វេងឡើងវិញ។ ផ្នែកខាងឆ្វេងចាប់ពីចំណុចកណ្ដាលរហូតដល់ចំណុចបញ្ចប់ (ខាងកើត) ដែលមានប្រវែង១០០ម៉ែត្រ យើងបានជួសជុលឡើងវិញរួចរាល់នៅឆ្នាំ២០០៧ដោយចំណាយអស់រយៈពេលប្រមាណ ១០ ឆ្នាំ។ សព្វថ្ងៃនេះ យើងខ្ញុំកំពុងជួសជុលសំណល់១០០មែត្រទៀត ចាប់ពីច្រកចូល(ខាងលិច) ទៅដល់ចំណុចកណ្តាល។ ការចំណាយពេលយូរដើម្បីជួសជុលនេះ ព្រោះយើងខ្ញុំយកចិត្តទុកដាក់ឱ្យតម្លៃទៅលើភាពដើម (Authenticity) របស់ប្រាសាទ។ ទស្សនៈយើងខ្ញុំ គឺចង់បានការជួសជុលស្តារឡើងវិញមួយ ដែលប្រើបច្ចេកទេស និងវត្ថុធាតុដើមដែលបានប្រើនៅសម័យបុរាណ។ ការស្រាជ្រាវបឋម ថាតើបច្ចេកទេសនិងសម្ភារៈបុរាណប្រើប្រាស់នៅសម័យកាលនោះជាអ្វី? ថាតើរបៀបរៀបចំ រួមទាំងវិធីអនុវត្តការសាងសង់មានលក្ខណៈយ៉ាងណា? ទាំងនេះត្រូវការពេលវេលាច្រើន។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការងារជួសជុលឡើងវិញ យើងខ្ញុំក៏បានរកឃើញភ័ស្តុតាងដែលបង្ហាញថាមានការជួសជុលម្តងរួចមកហើយនាអតីតកាល។ សម្រាប់ការងារជួសជុលឡើងវិញសព្វថ្ងៃនេះ
យើងខ្ញុំបានសំរេចចិត្តជ្រើសរើសបច្ចេកវិទ្យាទំនើបសម្រាប់ជួយពង្រឹងផ្នែកខ្លះៗតែប៉ុណ្ណោះ ដោយយើងខ្ញុំមិនចង់អោយមានការបាត់បង់ប្រវត្តិសាស្រ្តទាំងស្រុងដែលមានពីអតីតកាលមកឡើយ។»

Q: តើបច្ចេកវិទ្យាទំនើបត្រូវបានទទួលយកមកអនុវត្តយ៉ាងដូចម្តេច?

«ដើម្បីរក្សាភាពដើមនៃសំណង់ យើងខ្ញុំថែរក្សាជញ្ជាំងស្ពានដដែលដោយមិនរុះរើទេ ប៉ុន្តែដោយត្រូវធ្វើការកែច្នៃដើម្បីចៀសវាងការដួលរលំយើងខ្ញុំបានចាក់ជញ្ជាំងប៉េតុងសណ្ឋានអក្សរ L នៅផ្នែកខាងក្នុងដើម្បីពង្រឹងជញ្ជាំងស្ពាន។ បច្ចេកទេសចាក់ជញ្ជាំងបេតុងសណ្ឋានអក្សរ L ដែលត្រូវបានប្រើនៅក្នុងគម្រោងនេះ បានប្រសូតចេញឡើងពីការប្ដូរយោបល់គ្នាពិចារណាយ៉ាងល្អិតល្អន់រវាងអ្នកជំនាញជប៉ុននិងអ្នកជំនាញអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ទៅលើលក្ខខណ្ឌផ្សេងៗ បន្ទាប់មកបានពិភាក្សាម្តងហើយម្តងទៀតជាមួយអ្នកជំនាញនៃអង្គការយូណេស្កូ រហូតទទួលបានការយល់ព្រមពីសន្និសីទអន្តរជាតិស្ដីពីអង្គរ។ ក្នុងអំឡុងពេលជួសជុល អ្នកជំនាញជប៉ុនជាច្រើនដែលមានបទពិសោធន៍ខ្ពស់ បានមកពិនិត្យការដ្ឋានផ្ទាល់ជាច្រើនដងដើម្បីជួយជ្រោមជ្រែងដល់អ្នកជំនាញអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា។ នៅពេលកើតមានបញ្ហាដែលមិនអាចដោះស្រាយបានម្ដងៗ អ្នកជំនាញជប៉ុនរមែងស្នើ
ដំណោះស្រាយណាមួយ ហើយពេលខ្លះអ្នកទទួលបន្ទុកនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាបានស្នើតបនូវជម្រើសមួយផ្សេងវិញដោយថា “មានវិធីសាស្រ្តបែបនេះអនុវត្តនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា” ហើយត្រូវបានភាគីទាំងពីរទទួលយក ដែលជាលទ្ធផល គឺទទួលបានជោគជ័យផងដែរ។»

Q: នេះពិតជាការផ្លាស់ប្តូរគំនិតគ្នាទៅវិញទៅមកជាក់ស្តែងមែន! និយាយអញ្ចឹង ការធ្វើការជាមួយជនជាតិជប៉ុនគឺមាន
ន័យថា លោកបានប្រឈមមុខនឹងវប្បធម៌ខុសប្លែកផ្សេងមួយ តើមានចំនុចពិបាកអ្វីខ្លះ? ហើយតើលោកទទួលបានអ្វីខ្លះ?

លោក អន សុភាព មន្ត្រីជំនាញផ្នែកបុរាណវិទ្យា ៖ «ដោយសារមានលោកគ្រូជាច្រើននៅសាកលវិទ្យាល័យសូហ្វីយ៉ា បំរើការក្នុងគម្រោងនេះធ្លាប់ស្នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាជាយូរមកហើយ ដូច្នេះពួកគាត់មានការយល់ដឹងច្រើនអំពីវប្បធម៌និងជនជាតិកម្ពុជា ធ្វើឱ្យខ្ញុំយល់ឃើញថានេះជាកត្តាមួយបង្កភាពងាយស្រួលក្នុងការទាក់ទងគ្នា។ ដូច្នេះខ្ញុំមិនមានបញ្ហាអ្វីជាមួយវប្បធម៌ខុសគ្នានោះទេ។ ចំពោះអ្វីដែលខ្ញុំបានទទួលនោះគឺ ការដែលជនជាតិជប៉ុនតែងតែរៀបចំការប្រជុំពិគ្រោះគ្នាជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធជានិច្ច មុនពេលធ្វើអ្វីមួយ។ នៅក្នុងអង្គប្រជុំត្រូវមានការសម្រេចច្បាស់លាស់អំពីអ្វីដែលត្រូវធ្វើ ហើយត្រូវអនុវត្តទៅតាមអ្វីដែលបានសម្រេចនោះ។ ដូច្នេះខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថា ទោះបីជាក្នុងរយៈពេលខ្លីក្ដី ការងារអាចប្រព្រឹត្តទៅប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពបាន។ វិធីធ្វើការនេះ ជាគំរូដ៏ល្អប្រសើរណាស់។»

Q: ក្នុងស្ថានភាពពិបាកក្នុងការរក្សានូវធនធានមនុស្ស ភារកិច្ចនិងបញ្ហានានាដែលបុគ្គលិកម្នាក់ៗជួបប្រទះមានទំហំធំ
និងពិបាក ដូច្នេះតើលោកគិតដូចម្តេចខ្លះក្នុងការចាត់ចែងការងារទាំងនេះ?

លោក គឹម សុធិន អគ្គនាយករង ៖ «នៅក្នុងការងារ ខ្ញុំរមែងគិតថា ប្រាសាទអង្គរវត្តនិងប្រាសាទដទៃទៀតគឺជាមរតក ដែលបុព្វបុរសយើងបានកសាងទុកមក ដូច្នេះខ្ញុំមិនអាចទ្រាំមើលបណ្ដោយឱ្យមរតកនេះបាត់បង់ទៅវិញបាននោះទេ។ លើសពីនេះទៅទៀត បច្ចេកទេសស្ថាបត្យកម្មបុរាណផ្សេងៗដូចជា វិធីសាស្ត្រ​ ផ្គុំថ្មប្រើប្រាស់នៅប្រាសាទអង្គរវត្តជាដើម បានទាក់ទាញអ្នកស្រាវជ្រាវទូទាំងពិភពលោក មានបារាំងជាអាទិ។ ជនជាតិខ្មែរបានប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីតាំងពីសម័យអង្គរ ហើយនៅដើមពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ២០ ក៏មានប្រវត្តិសាស្ត្រដែលថាមានជនជាតិបារាំងបានសិក្សាបច្ចេកទេសជួសជុលប្រាសាទប្រាំបាណាន យកមកអនុវត្តនៅប្រាសាទខ្លះក្នុងតំបន់អង្គរផងដែរ។ អ្នកជំនាញខាងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនមកពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដូចជា ថៃ និងវៀតណាមជាដើម ក៏បានមកទស្សនាអង្គរ ហើយបានបង្កើតឡើងនូវឱកាសសិក្សាពីគ្នាទៅវិញទៅមក។
នេះជាមោទនភាពមួយសម្រាប់យើងខ្ញុំ ដូច្នេះយើងខ្ញុំនឹងបន្តថែរក្សាមរតកទាំងនេះទៅថ្ងៃមុខទៀត»៕
សម្រាប់ពត៌មានបន្ថែម ៖

【NyoNyum Khmer No. 43】

(ភាសាខ្មែរ) ជិះកង់កម្សាន្តក្នុងក្រុងសៀមរាបជាមួយបុគ្គលិកញញឹម

Read More

(ភាសាខ្មែរ) ជិះទោងកម្សាន្ត និងមើលសិល្បៈសម្តែងសៀក

Read More

(ភាសាខ្មែរ) ដំណើរកម្សាន្តណែនាំដោយមគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរ

Read More

(ភាសាខ្មែរ) ហាងអាហារពិសេសៗ

Read More

(ភាសាខ្មែរ) ការស្នាក់នៅពិសេស

Read More

(ភាសាខ្មែរ) តើមានអ្វីថ្មី?

Read More

(ភាសាខ្មែរ) សេចក្តីរាយការពីប្រទេសជប៉ុន

Read More

(ភាសាខ្មែរ) ចង្រិតខ្មែរក្នុងទីផ្សារប្រទេសជប៉ុន

Read More

(ភាសាខ្មែរ) ការស្វែងយល់ពីជ្រុងមួយអំពី “វប្បធម៌” ជប៉ុន – កម្ពុជា! ～ការផ្សព្វផ្សាយអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងមូលនិធិជប៉ុន×ញញឹមខ្មែរ～

Read More